ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΛΑΦΑΣ, ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Ο Μπαλάφας για τη συμβολή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην αναπτυξιακή πορεία του τόπου

Όλοι μας σήμερα συζητούμε για ανάπτυξη. Ναι, αλλά από πού θα προέλθει; Ποιοι μπορούν και πρέπει να αναλάβουν αυτό τον ρόλο; Ειδικά σήμερα που όλοι αποδέχονται ότι η έξοδος από την εποχή των μνημονίων και της λιτότητας, περνά υποχρεωτικά από την αύξηση του ΑΕΠ, υπάρχει «χώρος» για τη συμμετοχή των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης; Μπορούν να παίξουν ουσιαστικότερο ρόλο προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης και της εξυπηρέτησης των αναγκών της Τοπικής κοινωνίας; Οι γνωστές κατηγορίες για το «αργό και διεφθαρμένο δημόσιο τομέα» αφορούν και τους ΟΤΑ; Αν ναι, πως θα μπορέσουν τέτοιοι οργανισμοί να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη;
Η απάντηση δεν είναι απλή, ούτε εύκολη. Είναι όμως σαφής:

Ένας σύγχρονος ΟΤΑ δεν πρέπει να δραστηριοποιείται μόνο στους γνωστούς παραδοσιακούς τομείς, αλλά και σε νέους τομείς όπως η οικονομική ανάπτυξη και η απασχόληση στη περιοχή τους, η προστασία του περιβάλλοντος, η βελτίωση των υποδομών ,η αναβάθμιση ποιότητας ζωής ,η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των πολιτών σε τομείς όπως ο αθλητισμός και οι πολιτιστικές δραστηριότητες. Η ιστορία συγκρότησης του νεοελληνικού Κράτους είναι συνυφασμένη με την ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Διαχρονικά ο ρόλος της είναι σημαντικός σε πολιτικό, διοικητικό και κοινωνικό επίπεδο.

Σήμερα, έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για να αναγνωριστεί, παράλληλα με τον πολιτικό, διοικητικό και κοινωνικό ρόλο και ο αναπτυξιακός ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Κεντρική και Αποκεντρωμένη Δημόσια Διοίκηση, Περιφέρειες και Δήμοι αποτελούν τους τρεις ισότιμους πυλώνες της Ελληνικής Πολιτείας για την προώθηση της εθνικής, της περιφερειακής και της τοπικής ανάπτυξης.

Ο στρατηγικός στόχος δεν μπορεί να είναι άλλος από τον δημοκρατικό προγραμματισμό της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Ενδεικτικά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει να έχει ουσιαστικές αρμοδιότητες στους ακόλουθους τομείς:

• στον τομέα της οικονομικής ανάπτυξης, όπως είναι η προστασία και αξιοποίηση των φυσικών πόρων περιφερειακής και τοπικής σημασίας, η κατασκευή και συντήρηση των δικτύων και των έργων τεχνικής υποδομής για τη στήριξη της αγροτικής οικονομίας και της μεταποίησης, η εξοικονόμηση της ενέργειας, η χορήγηση αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας ορισμένων κατηγοριών επιχειρήσεων, η υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και της κοινωνικής οικονομίας.

• στον τομέα της πολεοδομίας και του περιβάλλοντος, όπως είναι η συμμετοχή στον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, η προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος, η διαχείριση των υδάτινων πόρων, η έκδοση και ο έλεγχος εφαρμογής των οικοδομικών αδειών, η ανάπλαση των υποβαθμισμένων περιοχών, η διαχείριση των στερεών αποβλήτων.

• στον τομέα της λειτουργίας των πόλεων και της ποιότητας ζωής των κατοίκων, όπως είναι η εξασφάλιση και διαρκής βελτίωση των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών στις πόλεις και τα χωριά, με την κατασκευή, συντήρηση και διαχείριση των συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης και του ηλεκτροφωτισμού των κοινοχρήστων χώρων και με τη δημιουργία χώρων πρασίνου και χώρων αναψυχής, η ρύθμιση της κυκλοφορίας, η αδειοδότηση των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος.

• στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής, όπως είναι η ίδρυση και λειτουργία παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών, κέντρων δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, κέντρων ημερήσιας φροντίδας ηλικιωμένων και δημοτικών κέντρων υγείας, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή προγραμμάτων για τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, η εφαρμογή προγραμμάτων δημόσιας υγιεινής, η έκδοση τοπικών υγειονομικών διατάξεων.

• στον τομέα της παιδείας, του πολιτισμού και του αθλητισμού, όπως είναι η κατασκευή και συντήρηση των σχολείων της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η ίδρυση και λειτουργία βιβλιοθηκών, η εφαρμογή προγραμμάτων διά βίου μάθησης, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή πολιτιστικών προγραμμάτων, η κατασκευή και η διαχείριση αθλητικών εγκαταστάσεων, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή προγραμμάτων μαζικού αθλητισμού.

Από τις αρμοδιότητες αυτές, οι Περιφέρειες έχουν κυρίως αυτές που αφορούν στην οικονομική ανάπτυξη και οι Δήμοι στην κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη, αλλά φυσικά είναι αναγκαία η διαβαθμιδική συνεργασία τους, διότι μόνον έτσι μπορεί να εξασφαλίζεται η χωρική και η κοινωνική συνοχή σε κάθε περιφέρεια της χώρας.

Οι περισσότερες από τις παραπάνω αρμοδιότητες είναι γραμμένες στο υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο, αλλά αυτό δεν διασφαλίζει την άσκησή τους. Ούτε αρκεί να διευρύνουμε αυτό το κανονιστικό πλαίσιο εξειδικεύοντας τις αρμοδιότητες αυτές ή προσθέτοντας και άλλες.
Το κρίσιμο ζήτημα είναι να διασφαλίσουμε τις πολιτικές, διοικητικές και οργανωτικές προϋποθέσεις και τους υλικούς και άυλους πόρους που απαιτούνται για να ασκήσουν οι Περιφέρειες και οι Δήμοι τον αναπτυξιακό ρόλο τους και για να συμβάλλουν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κρίσης και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Η σημερινή περίοδος της κρίσης (οικονομικής και όχι μόνον) διαμορφώνει πολύ δυσκολότερες συνθήκες.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, στο πλαίσιο διαχείρισης της κρίσης, καλείται να αναλάβει καινοτομικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και να επιδιώξει τη δημιουργία μιας ουσιαστικής επικοινωνίας με τους πολίτες και της κοινωνικής εμπιστοσύνης προς τους τοπικούς θεσμούς. Καλείται να εκλογικεύσει και να αξιοποιήσει τους οικονομικούς πόρους της, να αξιοποιήσει τις ευρύτερες δυνατές οικονομικές και κοινωνικές συνεργασίες, την ευρηματικότητα και δημιουργικότητα των στελεχών της, την οργανωτική και διοικητική ικανότητα του προσωπικού της και τις εθελοντικές οργανώσεις του τόπου της, προκειμένου να συμβάλλει στην περιφερειακή και τοπική οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.

Η Πολιτεία οφείλει να υπερβεί την παραδοσιακή πολιτική λειτουργία της, η οποία εξικνείται σε πολιτικές διακηρύξεις που αποτυπώνονται σε κανονιστικό πλαίσιο και αφήνεται παθητικά η εφαρμογή του στον «αυτόματο πιλότο» και να στηρίξει ενεργητικά, μαζί με τα συλλογικά όργανα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τον αναπτυξιακό ρόλο των Περιφερειών και των Δήμων.

Από την πλευρά μας, ως πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών, προσπαθούμε να διασφαλίσουμε τις προϋποθέσεις και τους πόρους που απαιτούνται και γι’ αυτό προετοιμάζουμε :

• Ένα Τριετές Πρόγραμμα Αναβάθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στο πλαίσιο της Τριετούς Στρατηγικής Μεταρρυθμίσεων της Δημόσιας Διοίκησης με στρατηγικό στόχο το επιτελικό κράτος, την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και τη διαβαθμιδική συνεργασία,

• ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο που θα αντικαταστήσει τον «Καλλικράτη» και γενικότερα θα μεταρρυθμίσει το σημερινό κανονιστικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης,

• ένα Εθνικό Σχέδιο για την Περιφερειακή και Τοπική Ανάπτυξη, που θα χρηματοδοτηθεί κυρίως από τα Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2014–2020 και από νέα χρηματοδοτικά εργαλεία (της ΕΤΕπ, του ΤΠΔ κλπ),

• το Πρόγραμμα Οργάνωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης των Περιφερειών και των Δήμων που χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα» 2014–2020.

Ήδη έχουμε ξεκινήσει συστηματική συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης προκειμένου να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να διασφαλίσουμε την αποτελεσματικότερη δυνατή προετοιμασία των Δήμων και των Περιφερειών σε αυτό τον αναπτυξιακό ρόλο.

Αυτά όμως δεν αρκούν. Το στοίχημα της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας θα κερδηθεί, εάν οι πολίτες σε κάθε τοπική κοινωνία αναλάβουν όχι μόνο να διεκδικήσουν από το κεντρικό και το τοπικό πολιτικό και διοικητικό σύστημα να φανεί συνεπές στις υποχρεώσεις του, αλλά επιπλέον αν αναλάβουν και πρωτοβουλίες ουσιαστικής συμμετοχής και ενεργοποίησης των τοπικών θεσμών και κινητοποίησης των δημιουργικών δυνάμεων της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας.