O Γιώργος Παπανδρέου στο πλυντήριο Harvard...
Της Παναγιώτας Γούναρη, αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης
Σαράντα τέσσερις νομπελίστες. Τριάντα επικεφαλής κρατών ανά τον κόσμο. Ένα πανεπιστήμιο: Χάρβαρντ. Τετάρτη 17 Οκτωβρίου, ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας Γιώργος Παπανδρέου μιλά με θέμα «Η Ευρώπη στο σταυροδρόμι: Η ιστορία της Ελλάδας και τι αποκαλύπτει για τα δομικά προβλήματα στην Ευρωζώνη». Δημόσια μεν η ομιλία, σε σχετικά κλειστό κοινό δε, στην πλειονότητά τους journalism fellows στο Ίδρυμα Δημοσιογραφίας Νίμαν του Χάρβαρντ. Δηλαδή, νέοι δημοσιογράφοι απ’ όλο τον κόσμο που περνάνε έναν...
Μαθαίνω για την ομιλία από σπόντα, δεν έχει πολυδιαφημιστεί. Γνωρίζω ότι ο Γιώργος Παπανδρέου κυκλοφορεί ανάμεσά μας από τον Σεπτέμβρη, αλλά δεν τον έχω πετύχει πουθενά. Ακούω για σεμινάρια, ομιλίες και μίνι συγκεντρώσεις στις παμπ πέριξ του Χάρβαρντ, δεν φαίνεται να ενοχλείται κανείς στην εδώ ελληνική κοινότητα.
Εδώ ο κόσμος καίγεται…
Και ενώ στην Ελλάδα ετοιμαζόμαστε για γενική απεργία, εν μέσω πλήρους εξαθλίωσης του λαού, ο ΓΑΠ μιλάει στο Χάρβαρντ για τα «δομικά προβλήματα της Ευρωζώνης». Φαντασιώνομαι πολιτική παρέμβαση και στρίμωγμα, πιθανόν άνοιγμα πανό και ίσως να πέσει και κανένα σύνθημα... Ξεχνάω ότι ο ΓΑΠ παίζει «εντός έδρας», εγώ όχι. Αυτός υπηκοότητα, εγώ πράσινη κάρτα. Ποιος θα τον κοντράρει άλλωστε σ’ αυτή τη γωνιά του κόσμου; Οι βολεμένοι Ελληνορθόδοξοι, νοσταλγοί του Σιάκωβου, που ζουν το αμερικάνικο όνειρο με δανεικά; Οι Έλληνες φοιτητές των οποίων οι γονείς ακουμπάνε 50.000 δολάρια δίδακτρα τον χρόνο για να σπουδάζουν σε Χάρβαρντ, ΜΙΤ και άλλα ιδιωτικά πανεπιστήμια της περιοχής, ενώ η χώρα τους βουλιάζει; Ή μήπως οι Ελληνάρες που δουλεύουν 16 ώρες τη μέρα, αλλά κατηγορούν τους ομοεθνείς τους στην πατρίδα ότι είναι τεμπέληδες και καλά να πάθουν («άκου παίρνουν εφάπαξ στην Ελλάδα!», εξανίστατο τις προάλλες γνωστός μου Ελληνοαμερικάνος...). Ή μήπως θα διαμαρτυρηθούν οι απολιτίκ συνάδελφοί μου, που έχουν καλοβολευτεί στις ακαδημαϊκές τους καρέκλες, πέρα για πέρα εξαμερικανισμένοι τόσο σε νοοτροπία όσο και σε ιδέες, και πουλάνε την ελληνικότητά τους μόνο στα συνέδρια ή όταν χρειαστεί να ζητήσουν λεφτά από κανένα ίδρυμα;
Το σκέφτομαι να πάω, σιγά μην αλλάξει τίποτα ή μην ακούσω και τίποτα καινούριο. Ίσα που θα συγχυστώ. Στιγμιαία διεστραμμένη σκέψη: πώς θα είναι να κοιτάζεις στα μάτια τον βασανιστή του λαού σου; Αν τον στριμώξω, μπορεί και να κοιμηθώ καλύτερα το βράδυ. Εδώ και τρία χρόνια δεν κοιμάμαι πολύ καλά, προσπάθησα να κόψω τις ειδήσεις από Ελλάδα, αλλά δεν γίνεται.
Η… συναίνεση της Ουάσιγκτον
Ηλιόλουστη φθινοπωρινή μέρα στο Κέμπριτζ. Βελούδινα χαλιά, μεταξωτές κουρτίνες, χαμηλός φωτισμός, βιβλιοθήκες από οξιά και ακριβοί πίνακες στους τοίχους στο Walter Lippmann House (ο κύριος που μίλησε για πρώτη φορά για «κατασκευή της συναίνεσης» – τι σύμπτωση), όπου στεγάζεται το Ίδρυμα Νίμαν. Έχω μια φευγάτη εικόνα από τα τσιμέντα της Φιλοσοφικής στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου, όπου έφαγα τα νιάτα μου. Χαμογελάω. Η αίθουσα γεμάτη από το γνωστό αποστειρωμένο καθωσπρέπει κοινό του Χάρβαρντ, είδα άλλες δύο, το πολύ τρεις ελληνόφατσες, φοιτητές μάλλον. Όλοι με τα καλά τους, περιποιημένοι και με το politically correct χαμόγελό τους, με τα iPads τους ανά χείρας, έτοιμοι να κρατήσουν σημειώσεις. Νιώθω τα μηνίγγια μου να χτυπάνε. Είμαι έξω φρενών με το Χάρβαρντ που νομιμοποιεί την πολιτική ενός ανθρώπου που κανονικά έπρεπε να λογοδοτεί στη δικαιοσύνη για το ξεπούλημα της χώρας του και όχι να παρελαύνει σε αίθουσες ελίτ πανεπιστημίων και να μας κάνει μαθήματα οικονομικών και πώς να ξεπεράσουμε την κρίση.
Η συζήτηση διεξάγεται χωρίς εκπλήξεις: Οι φοιτητές/δημοσιογράφοι συνεπαρμένοι. Οι διοργανωτές μες στα χαμόγελα και την ικανοποίηση. Ο Γιώργος πίνοντας κόκα-κόλα αυτοπαρουσιάζεται (με το σιγοντάρισμα του συντονιστή-καθηγητή Ρίτσαρντ Πάρκερ, συνεργάτη του ΓΑΠ) ως ο σωτήρας της χώρας και δίνει ψήγματα της πολιτικής του φιλοσοφίας:
• Ως πρωθυπουργός ήταν ένας παρεξηγημένος μεταρρυθμιστής. Βούτηξε στα βαθιά, αν και δεν είχε ιδέα για την κατάσταση της οικονομίας πριν αναλάβει τα καθήκοντά του.
• Καινοτομία, καινοτομία, καινοτομία: πράσινη ενέργεια, e-government, βιολογικές καλλιέργειες, διαφάνεια στις προσλήψεις, δημόσιος διάλογος για όλους τους νόμους που ψηφίσαν. Δεν μπαίναν, λέει, στο κοινοβούλιο να ψηφίσουν νόμο, αν δεν διάβαζαν στο Διαδίκτυο τα σχόλια, τα οποία ήταν στα ελληνικά και μάλλον δεν τα καταλάβαινε ο Γιώργος. Γι’ αυτό ψηφίζαν τα αντίθετα.
• Το να κυβερνάς μια χώρα είναι σα να διοικείς μια επιχείρηση, λέει ο Γιώργος. Όταν δεν σου βγαίνουν τα νούμερα πρέπει να έχεις μια αντίστοιχη αντίδραση.
• Εντάξει, τα δυο-τρία τελευταία χρόνια ο ελληνικός λαός υποφέρει γιατί όταν κάνεις μεταρρυθμίσεις πρέπει να μειώσεις τα ελλείμματα με τον πιο εύκολο τρόπο: τα παίρνεις από μισθωτούς, συνταξιούχους, δημόσιους υπαλλήλους (ακούτε προβατάκια;). Είναι πιο δύσκολο και απαιτεί περισσότερο χρόνο να πολεμήσεις τη φοροδιαφυγή, τη διαφθορά, τη σπατάλη, οπότε ξεκάνουμε πρώτα τους εύκολους και με τις λιγότερες αντιστάσεις.
• Ο Γιώργος, εκτός από οικονομικά, ξέρει και μυθολογία: στην αρχή, λέει, ήμασταν όπως στην Οδύσσεια, κάναμε ένα μακρύ και επίπονο ταξίδι, αλλά στην πορεία γίναμε σαν το Σίσυφο (κάποιος να του θυμίσει ότι ο Σίσυφος ήταν ήδη στον άλλο κόσμο όταν έσπρωχνε την κοτρώνα).
• Τα πακέτα στήριξης βοήθησαν πάρα πολύ τη χώρα που ήταν στο χείλος της καταστροφής όταν ανέλαβε. Διαπραγματεύτηκε σκληρά και τώρα επιτέλους... υπάρχει ελπίδα! Ξέρει, είναι επίπονα τα μέτρα, αλλά μόνο έτσι έρχεται η αλλαγή και ο εξορθολογισμός.
• Η περίπτωση της Ελλάδας είναι παγκόσμια επιτυχία...
• Σε ερώτηση για τη Χρυσή Αυγή, μπερδεύεται: «Ανησυχώ», λέει, «γιατί σε περιόδους δυσκολίας ο κόσμος ψάχνει για αποδιοπομπαίους τράγους». Επιμένει ότι είναι δύσκολο να κάνεις αλλαγές και ότι «αν ήμασταν πιο ανοιχτοί σχετικά με τα προβλήματά μας στην Ελλάδα, τα ακραία κόμματα θα είχαν εξαφανιστεί». Συμπέρασμα: φταίνε αυτοί που αμφισβήτησαν τις μεταρρυθμίσεις του και τώρα πληρώνουμε το τίμημα με τα μαυροντυμένα γομαρόπαιδα.
• Η Τουρκία πρέπει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όσοι λένε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι χριστιανική, ξεχνούν ότι η δημοκρατία γεννήθηκε όχι σε χριστιανική χώρα, αλλά σε χώρα με 12 θεούς (η γνωστή χώρα... Αθήνα!). «Πόλη» διορθώνει. Η Τουρκία έχει κάνει μεγάλες προόδους και τα δύο γειτονάκια τα πάμε πολύ καλύτερα αφού... έχουμε πολλούς Τούρκους τουρίστες στην Ελλάδα, κυκλοφορούν τούρκικα βιβλία μαγειρικής και οι Έλληνες βλέπουν τούρκικα σίριαλ... Ινσαλλά!
Μοιράζει και μια φωτοτυπία με γραφήματα και πίνακες. Διαβάζω «Βut the adjustment effort is not in vain: Greece is Changing» («Ωστόσο η προσαρμογή δεν γίνεται μάταια: η Ελλάδα αλλάζει»). Δεν μου έχει φύγει το αρχικό τρέμουλο, καθώς κάθε μία λέξη του γίνεται και πιο βαριά μέσα μου όσο περνάει η ώρα. Οι λέξεις πέφτουν τώρα σαν πέτρες στο στομάχι μου. Κουταμάρα που ήρθα, χάνω και τον χρόνο μου και μου ανεβαίνει και η πίεση. Σκέφτομαι την αυριανή γενική απεργία, τα συλλαλητήρια, τον κόσμο στην Ελλάδα, τους συνταξιούχους γονείς μου, τ’ αδέρφια μου που δουλεύουν 12 ώρες τη μέρα για πενταροδεκάρες, τους φίλους μου που είναι άνεργοι, τα πρόσωπα των ανθρώπων του μόχθου που βλέπω καθημερινά. Κοιτάζω γύρω μου: συναίνεση.
O Ρουμελιώτης, η διαπραγμάτευση, το κούρεμα και οι... τρίχες
Σειρά έχουν οι «ερωτήσεις» - ευλογίες, σάχλες, ουσία μηδέν, μου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι, δεν υπάρχει ένας άνθρωπος που να ενοχλείται από όλα αυτά που ακούγονται; 439.000 παιδιά στην Ελλάδα ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας – μίλα γι’ αυτήν την Ελλάδα που αλλάζει, αν τολμάς ρε. Η ανεργία είναι στο 24%, ο κόσμος τρώει από τα σκουπίδια, τα παιδιά λιποθυμάνε στα σχολειά... «Θα δεχτώ δύο ερωτήσεις ακόμη», λέει, και κοιτάζει προς την πλευρά μου. Σηκώνω το χέρι μου: «Με λένε μπλα μπλα και είμαι καθηγήτρια στο τάδε πανεπιστήμιο», του λέω. Χαμογελάει, «Ελληνίδα» σου λέει, «τι ωραία» – άλλωστε είναι τόσο δημοφιλής στην Ελλάδα –, αλλά σκοντάφτει στο παγερό βλέμμα του ανθρώπου που είναι πραγματικά οργισμένος. «Κύριε Παπανδρέου, όπως σίγουρα γνωρίζετε, έχει κυκλοφορήσει ένα βιβλίο του πρώην απεσταλμένου της Ελλάδας στο ΔΝΤ, του κύριου Ρουμελιώτη...» – η συντονίστρια που μου έδωσε το μικρόφωνο είναι έτοιμη να το πάρει πίσω. «Σε αυτό το βιβλίο ο πρώην συνεργάτης σας λέει ότι το ΔΝΤ από την αρχή γνώριζε πως το χρέος δεν ήταν διαχειρίσιμο χωρίς κούρεμα ή αναδιάρθρωση, ενημερωθήκατε προσωπικά, είχατε διαπραγματευτικά όπλα στο τραπέζι και δεν τα χρησιμοποιήσατε, πράγμα που μας οδήγησε στην τραγική κατάσταση που ζούμε σήμερα. Γιατί ειλικρινά δεν θεωρώ επιτυχία το 24% ανεργία, και 439 χιλιάδες παιδιά κάτω από το όριο της φτώχειας...», η συντονίστρια γρυλλίζει κυριολεκτικά από πάνω μου, η αίθουσα έχει ψιλοπαγώσει. Ω θεέ μου, είμαι τόσο politically incorrect... «Ο κύριος Ρουμελιώτης μάλιστα αναφέρει ότι δεν ήταν καν αναγκαίο να μπούμε στον μηχανισμό στήριξης. Είναι αλήθεια αυτά που αναφέρει ο κύριος Ρουμελιώτης στο βιβλίο του ή όχι; Και αν δεν είναι αλήθεια, σκοπεύετε να κινηθείτε νομικά εναντίον του;». Γέλια στο κοινό... δεν καταλαβαίνω πού είναι το αστείο, δεν μπορώ να γελάσω... η συντονίστρια βιάζεται ξαφνικά («Ας πάμε σε άλλες ερωτήσεις»), ο Γιώργος θέλει να μου απαντήσει – είμαι πλέον σίγουρη ότι δεν έχει καταλάβει την ερώτηση, αν και μίλησα αγγλικά...
«Ο κ. Ρουμελιώτης λέει την αλήθεια, αλλά δεν ξέρει όλη την αλήθεια, εγώ προσπάθησα να διαπραγματευτώ, αλλά μας μπλόκαρε η ΕΚΤ. Ο κύριος Ρουμελιώτης δεν ήταν εκεί, δεν διαπραγματεύτηκε με τη Μέρκελ, τον Τρισέ. Μου ’λεγαν από την ΕΚΤ ‘‘δείξτε μας μεταρρυθμίσεις και θα σας δώσουμε πιο ευνοϊκούς όρους’’. Όπως μου είπε ένας Γερμανός βιομήχανος, ‘‘θα σας κάνουμε κούρεμα με την προϋπόθεση ότι δεν θα βγάλετε μαλλιά πάλι’’. Έπρεπε να φανούμε φερέγγυοι...». Κρυάδες, αμηχανία, τι να μου πεις ρε, από τη δερμάτινη πολυθρόνα που κάθεσαι, στην ασφάλεια και τη ζεστασιά του Χάρβαρντ όταν οι άνθρωποι κοιμούνται στα πεζοδρόμια στην Αθήνα;
Φεύγω βιαστικά για το μάθημά μου. Απογοητευμένη. Έπρεπε να φωνάξω, αλλά φοβάμαι να αφήσω τον θυμό μου ανεξέλεγκτο... Τελικά δεν κοιμήθηκα καλύτερα το βράδυ. Το αντίθετο. Δεν κοιμήθηκα καθόλου. Τώρα που το σκέφτομαι πιο ψύχραιμα, το μήνυμα είναι ένα: Ούτε ο Γιωργάκης ούτε κανένας από δαύτους δεν πρέπει να νιώθει ασφαλής και άνετος σε κανένα χώρο, εντός και εκτός Ελλάδας. Τουλάχιστον ένας από μας ή περισσότεροι, θα πρέπει να βρίσκονται πάντα εκεί μπροστά τους και να γίνονται καθρέφτες τους. Καθρέφτες που μέσα τους θα βλέπουν την εξαθλίωση και τον αφανισμό ενός λαού, με το αίμα του οποίου τριγυρνάνε ως ειδικοί και πουλάνε αυθεντία. Ανάμεσα στις άλλες αυθεντίες που έχουν καταφτάσει στη Νέα Αγγλία συμπεριλαμβάνονται η Άννα Διαμαντοπούλου (Fisher Family Fellow, Future of Diplomacy Project, Belfer Center for Science and International Affairs) και ο Πέτρος Ευθυμίου (Weatherhead Center Fellows Program). Όχι ότι έχω το Χάρβαρντ σε καμιά ιδιαίτερη εκτίμηση, αλλά έχει γίνει ο σκουπιδοτενεκές της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας. Άι σιχτίρ πια με τα σκουπίδια που μας στέλνουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου